Veri Gazeteciliği’nin Tarihçesi, Gelişim Süreci, Tanımı

Veri ile gazetecilik yapmaktır. Haberi olabilecek en iyi şekilde anlatmaktır. Farklı disiplinleri de kullanarak geliştirilen bu süreç geleneksel gazeteciliğe göre daha etkili şekilde haberi anlatmaktır- ki bu zahmetli ve maliyetli bir çalışma biçimidir. Veri Gazeteciliği şemsiye bir tanım olsa da, dünyada gazeteciliğin tarihi kadar eskidir. Guardian gazetesinin 18. yüzyılda basılmış arşiv yayınlarını incelendiğinizde de analiz edilmiş verilerle, grafiklerle karşılaşıyorsunuz, Cumhuriyet Gazetesi’nin ilk sayılarına baktığınızda da TÜİK verileri ile geliştirilmiş haberleri sarı sayfalarda görüyorsunuz.

Aşağıdaki örnek ise, 1930 yılından. 11 Temmuz 1930 , Hakimiyeti Milliye Gazetesi bir bankanın verilerini kullanarak okuyuculara neden tasarruf yapmaları gerektiğini  çizimle anlatıyor: “Hayat Yokuşu” / Kaynak: Geçmiş Gazete

 Neden şimdi önem kazanıyor:

• Araç: Çevrim içi araçlara erişimin kolaylaşması. Çok büyük teknik bilgi gerekmeden kolayca etkileşimli haritalar, grafikler ve görsellerin yapılmasını sağlayan araçların artması
• Açık Veri: Devletlerin kamusal verilerini herkesin kullanımına açması, veritabanlarına erişim Kolaylaşması (Açık Devlet, Açık Devlet Verisi, Açık Yönetim Ortaklığı Örneği)
• Güven: Doğruluğuna emin olunan verileri haberlerde kullanım; daha fazla şeffaflık sağlayarak gazeteciyle okuyucu arasında güven sağlıyor
• Farklı meslek gruplarının dahil olması: Gazeteciliğin/haberciliğin alet çantasına yeni araçlar, yeni meslek disiplinlerinin ekleniyor olması ( İstatistik, Veri Bilimi, Programlama,Tasarım vb.vd)

Süreç

Wikileaks, 26 Temmuz 2010’da Amerikan ordusunun 2004–2009 yılları arasında Afganistan Savaşı’nda tutmuş olduğu binlerce belgeyi The Guardian, The New York Times ve Der Spiegel gazeteleriyle birlikte açıklamış belgeler bireysel olaylarla birlikte, savaşta ölen sivillerin bilgilerini de içeriyordu. Sadece Irak savaşıyla ilgili 391 bin kayıt aktarılmıştı. Haberciler bu verilerden bir sonuç çıkarabilmek için haftalarca çalışmış, bilgisayar tabanlı her türlü aracın desteğine ihtiyaç duymuştu, binlerce rapor vardı üstelik bunların çoğu metindi, rapordu, adresti, ham belgelerdi.

İşte o dönemde bu üç kuruluştan gazeteciler bir araya gelerek bu kadar çok metni hem ölçülebilir bir veriye dönüştürme, hem ayrıştırma hem analiz etme hem de doğruluğunu tespit etmek için çalışmış, bu şemsiye tanım hiç olmadığı kadar görünür hale gelmişti. Çünkü teknoloji, yeni medya dili, haberin tüketim şekli artık değişiyordu.

Eski Guardian veri gazetecisi, Twitter’ın eski veri editörü ve şimdi Google’ın veri bölümü sorumlusu Simon Roger’ın, Irak Savaşında ölen siviller haritası çalışması da Veri Gazeteciliği açısından üretilmiş ilk örneklerden biri. Harita 109 bin 032 kişinin öldüğünü, bunların 66 bin 081’ini sivillerin oluşturduğunu, 23 bin 984’ünün ayaklananlardan oluştuğunu ve 15 bin 196’nın ise Iraklı olduğu verilerine yer veriyordu. Hatta bu ölümlerin en fazla hangi bölgelerde meydana geldiği detayları ile birlikte ölüm şekilleri, ölüme neden olan ateşli silahın türü, yaralanma şekilleri gibi daha pek çok veri derlenip, toplanıp, anlamlandırılarak kamuyla paylaşılmıştı. Nitekim sızan raporların Türkiye bölümü de Taraf gazetesine verilmişti fakat dosyalar Veri Gazeteciliği açısından bakıldığında çok etkin şekilde kamuya aktarılamamıştı.

 

Haritayı detaylı incelemek için tıklayınız   || Wikileak Irak veri analizi veri seti için tıklayınız
2000’den günümüze  Veri Gazeteciliğine dünya genelinde gösterilen ilgi 
(Son Giriş: 17 Temmuz 2016, Pazar-Googletrends ekran görüntüsüdür)

 

Veri Gazeteciliği Yapma Süreci 

Veri Toplama   > Veri İşleme > Görselleştirme > Hikaye/Haber (tersi ). Paul Bradshaw’ın piramidi de  veri gazeteciliği  yapma sürecini iyi anlatan örneklerden biri: Derleme> Temizleme> İçerik> Birleştirme >Görselleştirme> >Anlatma> Kamulaştırma > İnsansılaştırma/canlandırma >Kişiselleştirme >Yarar Sağlama

• Derleme: Veri gazeteciliği iki şekilde başlar: ya veri gerektiren bir sorunuz vardır, ya da soruya ihtiyaç duyan bir verisetiniz. Bunlardan hangisi  geçerli olursa olsun,  onu bir veri gazeteciliği hareketi olarak tanımlayan şey verinin derlemesidir.
• Temizleme: Veriye sahip olmak sadece bir başlangıç. İçerdiği hikayelerden emin olmak verinin kalitesine güvenebilmek anlamına gelir – ve bu da temizleme demektir. Genel anlamda temizleme iki şekilde olur: insan hatalarını kaldırmak; ve veriyi kullandığınız başka bir veriyle tutarlı bir formata çevirmek.
• İçerik: Diğer kaynaklara olduğu gibi, veriye de güvenilemez. O da kendi geçmişi, eğilimleri ve objektiflerini barındırır. Yani diğerleri gibi, verinize de  sorular sormalısınız: kim biraraya getirdi, ne zaman, ne amaçla? Nasıl oluşturuldu? Kim açıklayabilir?
• Birleştirme: İyi hikayeler tek bir verisetinde bulunabilir, fakat sıklıkla iki verisetini birleştirmeniz gerekecektir. Buna rağmen, tek kaynaklı ve çok-kaynaklı hikaye seçenekleriniz olsa, hangisini tercih ederdiniz?
• İletişim kurma: Veri gazeteciliğinde, bu noktada yapılacak en açık şey  – bir haritada, grafikte, bilgi grafiğinde ya da bir canlandırmada, görselleştirmektir.  Fakat burada, – klasik anlatıdan, haber uygulamaları, olay incelemesi ve kişiselleştirmeye,  düşünülmesi gereken daha pek çok şey bulunuyor.

Sunum İzle
*Slaytların üstü tıklanarak ilgili konu, örnek, videoya gidilebilir

 

Html sunum: https://docs.google.com/presentation/d/1ZjwJ5ZTO19R_E0ype3hVO6yBZoMXh84sdHqq0eBD_rk/htmlpresent

İlgili Okumalar

Veri Gazeteciliği Manifestosu İlk Taslağı- Çeviren: Dersu Ekim Tanca 
Veri Sizi İyi Bir Gazeteci Yapar – Pınar Dağ
Gelişen Dünyada Gelişen Veri Gazeteciliği -Eva Constantaras