“Son birkaç yıldır bazı temel konularda veriye dayalı haberciliğin bizi şaşırtan ülkelerde yayıldığını görüyoruz”
Veri Gazeteciliğinin Geleceği Hakkında. VOYD üyesi Sema Kahriman iki veri gazetecisi ile veri gazeteciliğinin geleceği hakkında konuştu: Internews’ten Eva Constantaras ve School of Data Kırgızistan’dan Anastasia Valeeva, 2018 yılındaki veri gazeteciliği faaliyetlerine ve bu disiplinin geleceği hakkında sorulara yanıt verdi.
2018 çok ciddi gelişmelerin yaşandığı bir yıl oldu. Birçok iyi ve kötü şeyler yaşandı. Peki veri gazeteciliği açısından 2018 yılı nasıl geçti? Veriye dayalı projelerin güncel durumunu ve sizlerin veri gazeteciliğinin geleceği hakkındaki fikirlerini merak ediyorum.
Veri gazeteciliğin bu yıl geldiği nokta nedir? Bir ilerleme var mı? (Veri gazeteciliği ile ilgilenen daha fazla insan? Daha fazla veriye dayalı proje? Peki ya açık veri?)
2018 yılında Batı’daki medyaya güven sorununun tırmanmasıyla bazı gazeteciler, okuyucularının güvenini tekrar kazanmak için veriye başvuruyor. Gelişmekte olan ülkelerin yıllardır araştırmakta oldukları veriye dayalı konuları inceliyorlar, tabi Batılı bakış açısıyla. ABD’de; ProPublica, USA Today ve Texas Tribune gibi pek çok medya, IndiaSpend, Nation Newsplex ve La Nacion gibi gelişmekte olan ülkelerin veri birimlerinin düzenli olarak ritmini tuttuğu anne ölümleri konusunda veriyi arayıp taradı. Birçok durumda insan deneyimine odaklanan dijital hikaye anlatımı, verilerde ortaya çıkan eğilimlerle desteklenmektedir.
Veri gazeteciliğini Avrupa’da öğrenen ve şu an yöntemlerini Kırgızistan- Orta Asya’da kurmaya çalışan biri olarak aynı anda birçok farklı akım gözlemliyorum. Konferanslardaki konuşmalardan, veri gazeteciliği ödüllerinden ve kendi izlenimlerimden yola çıkarak veri gazeteciliğinin küresel ölçekte daha yaygın ve daha normal olmaya başladığını söyleyebilirim. Birçok ülkeye yayılıyor olması daha az elitist daha fazla demokratik olması anlamına geliyor. Öte yandan veri gazeteciliği yapmanın iki farklı yolu olduğunu ve bunun çoğunlukla ülkeye bağlı olduğunu söyleyebilirim. Halihazırda dijital hikaye anlatımı ve teknik becerilerde ilerlemiş olan ülkeler yüksek kaliteli hikayeler üretirken, gelişmekte olan ülkeler mevcut istatistiklerle eğitim ve sağlık gibi köklü konuları analiz etmeye odaklanıyorlar.
Bence veri gazeteciliği kamu yararı taşıyor. Ama gördüğüm kadarıyla veri gazeteciliğinin teknik kısmı taşıdığı kamu yararından daha ön planda. Siz de veri gazeteciliğinin teknik öğelerinin, taşıdığı kamu yararından daha ön planda olduğunu düşünüyor musunuz? Eğer öyleyse bundan bahsedebilir ve nasıl değiştirilebileceğini anlatabilir misiniz?
Şaşırtıcı biçimde ben daha çok iklim değişikliği, gıda güvenliği ve çatışmanın kökleri gibi küresel sorunları konu alan kamu yararı haberciliği gördüm fakat bunu kesinlikle Büyük Veri’yi ve teknolojiyi insana dair olana önceleyen bir yolla yapıyorlar. Son birkaç yıldır bazı temel konularda veriye dayalı haberciliğin bizi şaşırtan ülkelerde yayıldığını görüyoruz. Bloomberg küresel gıda ticaretinin dengesizliğini araştırırken, Reuters gıda güvenliği sorununun Nijerya’daki şiddeti beslediğini ortaya çıkardı ve Wall Street Journal Çin’in ekonomik büyümesini açıklamak için hikaye anlatımı formatlarını denedi. İklim değişikliği, küreselleşmenin hızlandırdığı sorunları ölçmek için medyanın büyük verileri ve uydu görüntülerini kullandığı bir başka alan.
Anastasia Valeeva: Veri gazeteciliğinin birincil ve en önemli değerinin sistematik ayrımcılığı ortaya çıkarması iken, medyanın bazen projenin görsellik ve teknolojik yönüne kapılabildiğine katılıyorum. Ancak daha sonra multimedya ve interaktif özelliklerin sadece çekiciliğe değil de, hikayeye de hizmet ettiklerini gördüm. Oysa Kırgızistan’da farklı bir akımı gözlemleyebileceğimi düşünüyorum. School of Data’yı Kırgızistan’da kurarak, yerel gazeteciler için eğitim programları düzenleyerek ve gazetecilere rehberlik yaparak bu yıl tüm veri gazeteciliği sahasında ilerlemeye başladık. Tecrübelerimize dayanarak, hem kamuoyuna daha çekici hem de gazetecilerin üretmesi için daha ilginç hale getirmek için istatistikleri analiz edebilme ile gazeteci hikaye anlatımının birleştirilmesine ihtiyaç olduğunu düşünüyoruz.
Veri gazeteciliği için 2019 yılında ne tür beklentileriniz var? Sizce veri gazeteciliği ilerleme kaydeder mi?
Yukarıda bahsettiğim iki eğilimin gerçekleşmesini umuyorum: yerel marjinalleşmiş toplulukların durumunu ortaya çıkarmak için veri gazetecilerini kullanmak ve küreselleşmenin temel zorluklarının üstesinden gelmek için Büyük Veri’yi kullanmak. Yerel sorunları küresel okuyuculara uygun hale getirecek gazetecilerden oluşan küresel bir topluluğun oluşmasını umuyorum ki, böylece medyayı domine eden kutuplaşmış, etno-ulusalcı retorikten çıkış yolumuzu görebilelim. Bence, dışlamamayı ve sınır ötesi haberciliği önceleyerek, vatandaşların ortak insanlığımıza odaklanarak ortak sorunlara ortak çözümler bulmaya yönelik çalışmalarına yardımcı olacaktır.
Bu alanda daha fazla birlikte çalışan liderlerimiz olmasını, buna şevkle daha fazla yatırım yapan haber merkezlerinin ve medya, akademi ve STK’ların daha güçlü hikayeler üretmek için işbirliği yapmalarını umuyorum.
Veri gazetecileri için tavsiyeleriniz var mı?
Eva Constantaras: Güven sorununun devam etmesi nedeniyle veri gazetecilerine okurlarının güvenini kazanmaları için bazı temel adımları takip etmelerini öneriyorum: 1. Sıradan vatandaşları ilgilendiren konularda çalışın ve eşitsizliği azaltma potansiyelini geliştirin. 2. Şeffa olun ve indirgenebilirliği önemseyin ki, başkaları da sizin veriye dayalı hikayenizden ders çıkarabilsin. 3. Karakterlerin hikayenizi yönlendirmesine izin verin, böylece izleyiciler konuya bağlanır ve çözüm yolunda birlikte çalışır.
Anastasia Valeeva: Cesur olun. Ve tembel davranmayın.