Solo Proje| Hayvan Hakları
Son yıllarda hayvan haklarını korumaya yönelik çalışmalarla birlikte hak ihlalleri daha görünür hale gelse de, somut verilere bakıldığında biz insanlar pek çok konuda olduğu gibi hayvan hakları konusunda da sınıfta kaldık. Hayvan hakları denilince aklımıza sokakta rastladığımız kedi ve köpeğin dışında, tüketime hazırlanan büyük/küçük baş hayvanların, kanatlıların ya da balıkların da haklarının savunulması gerektiği gelmiyor ve deyim yerindeyse ”ikiyüzlü” davranıyoruz. Bu da ”gerçekten hayvan hakları gerektiği gibi savunuluyor mu, yoksa insanların çıkarları çerçevesinde savunuluyormuş gibi mi gözüküyor” sorusunu akla getiriyor.
Ece Elmas
Galatasaray Üni.İletişim
Veri Gazeteciliği Dersi
Hayvanların hak ihlalleri konusunda tatmin edici ve kapsamlı sayısal veriye ulaşmak oldukça zor. Söz konusu bir canlının zarar görmesi, öldürülmesi ya da bilumum kötü muameleye maruz kalması olduğunda veriler de sağlıklı olmamaya başlıyor. Yine de bugün Hayvan Hakları İzleme Merkezi(HAKİM) hazırladığı kapsamlı raporlarla ulaşılabilecek sağlıklı veri kaynaklarından biri konumunda. Şimdi geride bıraktığımız 2016 yılı boyunca hayvan hakları ihlallerinin boyutunun ne derece büyük olduğunu daha iyi anlayabilmek için, Nisan ayı içinde bir basın toplantısıyla açıklanan HAKİM 2016 Hayvan Hakları İhlalleri raporuna bakalım.
Rakamla 5.000.000.000 yazıyla beş milyar hayvanın yaşam hakkı ihlal edildi
2016 yılında en az 1 milyar 156 milyon 407 bin 473 hayvanın yaşam hakkı gasp edildi, 8 milyon 216 bin 506 hayvan işkenceye maruz kaldı, 1 milyar 505 milyon 404 bin 792 hayvanın özgürlüğü kısıtlandı. Cinsel şiddete maruz kalan, beden dokunulmazlığı ihlal edilen, av turizmi kapsamında öldürülen ve deneylerde kullanılan hayvanlarla birlikte yaşam hakkı ihlal edilen hayvanların sayısı neredeyse 5 milyarı buluyor. Eti için kayıtlı olarak ve av turizmi kapsamında öldürülen hayvanlarla beraber toplamda en az 1 milyar 156 milyon 407 bin 473 hayvanın yaşam hakkı gasp edildi. Av turizmi kapsamında avlanmaya gelenler arasında yabancı avcılar da bulunuyor. Av mevzusu gerçek bir turizm türü olma yolunda hızla ilerliyor.
İşkence verilerinde de durum farklı değil
Deneylerde hayvan kullanımı sayıca ve tür olarak çok fazla hayvanı etkilediğinden çok yaygın görülen bir hayvan hakkı ihlali türü denilebilir.
2016 yılında deneylerde işkence gören hayvanların sayıları tam bilinemezken, yazın Adalar’da faytonlarda sömürülen 1540 at, yurt içinde sevk edilirken işkenceye uğrayan 191 bin 436 koyun, keçi, sığır sayısıyla birlikte toplamda işkenceye maruz kalan hayvan sayısı toplamda en az 8 milyon 216 bin 506‘ya ulaştı.
Yaz mevsiminin yaklaşması ve Adalar’daki atlarla ilgili herhangi bir yeni uygulamanın gündemde olmayışı, hayatını kaybeden atların artarak devam edeceğini ortaya koyuyor.
Peki hayvanat bahçelerinde durum nasıl?
Farklı türlerin ve çok sayıda hayvanın özgürlüğünün yıllar boyunca kısıtlandığı hayvanat bahçelerinde de durum tahmin edildiği üzere iyi değil. Hayvanat bahçelerinin dijital dünyanın fazlasıyla geliştiği, sanal gerçeklikten bahsettiğimiz günümüzde gerekli olup olmadığının tartışılması ve yıllardır süregelen bu hapishanelere bir çözüm bulunması gerekiyor.
BİMER’den bilgi edinme başvurusu sonucu ulaştığımız verilere göre en az 16 bin hayvanın ülke genelindeki ruhsatlı 32 hayvanat bahçesinde özgürlüğünün kısıtlandığı ortaya çıktı. 2016 yılında insan menfaati ve keyfi, et, süt, yün, yumurta, tiftik, kıl, taşımacılık, at yarışı için özgürlüğü kısıtlanan sığır, manda, koyun, keçi, deve, domuz, at, eşek, katır, tavuk, hindi, kaz ve ördek sayısı TÜİK verilerine göre 505 milyon 382 bin 472‘ye ulaştı. Aktif olarak çalışmaya devam 8 yunus parkında, en az 30 yunus tutsak edildi ve tutsaklık halleri sürüyor.
Bunun yanında; balık üretim çiftliklerinde tutsak edilen hayvanların sayısı, 6 dev akvaryumdaki deniz canlılarının ve kürkleri için öldürülmek üzere yetiştirilen Çinçila ve tavşanların sayıları bilinemiyor. Özgürlüğü kısıtlanan hayvanların sayısının en az 1 milyar 505 milyon 404 bin 792 olduğunu söylemek mümkün.
Cinsel şiddete uğrayan hayvanların sayısı da milyonlarla ölçülüyor
Suni tohumlama yoluyla cinsel şiddete maruz kalan hayvanların sayısı 2016 yılında 2 milyon 979 bin 752’ye ulaştı. Toplamda ise en az 2 milyon 979 bin 758 hayvan cinsel şiddete maruz kaldı.
HAKİM’in Bilgi Edinme Başvurusu sonucu elde ettiği verilere göre, temel hayvan sağlığı kuralları ve cerrahî prensiplere bile riayet edilmeden belediyelerce kısırlaştırılan sahipsiz hayvan sayısının 2016 yılında 597 olduğu görüldü. Bunun yanında 2004-2016 yılları arasında 831 bin 871 sahipsiz hayvan kısırlaştırıldı. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan bilgi edinme başvurumuza verdiği cevaba göre; kısırlaştırılan hayvanlardan hasta, yaşlı ve sakat olanlar gibi sokakta yaşamını sürdüremeyecek olanlar dışındakiler alındıkları ortama geri bırakıldı.
HAKİM’in hazırladığı raporu sunduğu basın toplantısına buradan ulaşılabilir. Vegan aktivist gazeteci Zülal Kalkandelen’in hayvan hakları konusunda tarafsız olunması gerektiğini belirttiği, çiftlik hayvanlarına uygulanan şiddete dikkat çektiği toplantıdaki konuşmasını buradan izleyebilirsiniz.
Metodoloji:
Google E-Tablolar
-Projeye 2002-2016 yıllarını kapsayan hayvan hakları ihlalleri verilerini elde etme amacıyla başlasam da yeterli verilere ulaşamadığım için 2016 yılıyla sınırlandırmak zorunda kaldım.
-BİMER’e yaptığım 11 soruluk bilgi edinme başvuruma, Türkiye’de avcılık ve deney hayvanları konularına değinen sorularıma yanıt verildi. Kaynakların sınırlı olması sebebiyle kapsamlı bir rapor oluşturan HAKİM’in 2016 verilerinden faydalandım ve projemi buna göre şekillendirdim.
Kaynak ve açık veri setleri:
-HAKİM verilerinin grafikleri:
https://docs.google.com/spreadsheets/d/15WYHFxL9rHpZQTolUKlhG0tDjgH52-kEyLPKSEeaQhE/edit#gid=0
-Av konulu BİMER bilgi edinme başvurusu cevabı: https://docs.google.com/document/d/1JH0_POHz8-bPqqLfF1k3DPG2n8MWhLO1-3xI9YLOtJ4/edit?usp=sharing
-Deney hayvanları ile ilgili Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü verileri: http://www.milliparklar.gov.tr/kitap/145/?sflang=tr#p=6