Solo Proje| Bakanlıktan Destek Alan Filmler Yurtdışında Daha Fazla İlgi Görüyor
Türkiye’de sinema izleyicisinin ilgisi yıldan yıla artış gösterse de bu durumu Kültür ve Turizm Bakanlığı sinema destek fonu ile bağdaştırmak çok da doğru değil. Bakanlık desteği ile çekilen filmler yerli izleyicinin ilgisini vizyonda çekememekte, ancak yurt dışında Türk Sineması’nı başarı ile temsil etmektedir.
Örge Tümer*
Khas Yeni Medya Yüksek Lisans
Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü 2005 yılından bu yana Türk Sineması’na destek veriyor. Bu destek uzun metraj, kısa metraj, belgesel, senaryo diyalog geliştirme, araştırma geliştirme ve animasyon kategorilerinde verilmekte.
Türkiye seyircisinin sinemaya ilgisi artıyor
Türkiye seyircisinin 2005-2014 arası sinemaya ilgisinin yıldan yıla yükselirken, 2015 yılından sonra seyirci sayısı Türkiye genelinde düştüğü gözlenmektedir.
2005 yılında 2016 yılına %52lik bir seyirci artışı gözlenirken, yıllar arası en yüksek artış %25.4’lük artışla 2005-2006 yılları arasında oldu. İzleyicinin ilgisinde 2014 yılından sonra %3’lük bir düşüş yaşandı.
Vizyona giren yerli film sayısı artıyor
2005 yılından bu yana veriler incelendiğinde Türkiye’de vizyona giren yerli film sayısının (2010 ve 2012 yıllarındaki düşüşe karşın) arttığını, özellikle son yıllarda bu ivmenin yükseldiğini gözleyebiliriz.
Ancak bu artışın sebebinin Sinema Genel Müdürlüğü tarafından Türk Sineması’nı geliştirmek için verilen destekler olduğu pek söylenemez.
Vizyonda 2 milyon barajını aşan filmlere bakıldığında bu filmlerin bakanlıktan destek almayan filmler olduğu görülmekte. Bu filmlere örnek olarak Recep İvedik serisi, Düğün Dernek serisi, Eyvah Eyvah serisi ve New York’ta Beş Minare verilebilir. Bu filmler, bakanlıktan destek almasalar da gişede gördükleri büyük ilgi dolayısıyla Sinema Genel Müdürlüğü destek bütçesine katkı sağlamakta. Bu katkı neredeyse bütçenin tamamını oluşturmaya yetecek miktarda.
Destek almadan, kendi risklerini alarak çektikleri bu filmler için yapımcılar KDV, gelir vergisi ödemenin yanı sıra biletler üzerinden sağlayacakları gelirin %10’una yakınını da doğrudan bakanlık kasasına aktarıyor. Bakanlığa aktarılan bütçenin yıllar içindeki değerleri aşağıdaki gibi:
Bütçe, Boxoffice’den alınan yıllık hasılat miktarı üzerinden hesaplanmıştır.
Sinema biletlerinden toplanan verginin sadece 3’te 1’i yeni filmlerin desteklenmesine gidiyor
Sinema biletlerinden alınan %10’luk vergi önceki yıllarda doğrudan belediyelere aktarılırken, 2004 yılında alınan kararla bu verginin %75’i Kültür ve Turizm Bakanlığı’na aktarılmaya başlandı. Kalan %25’lik kısım ise belediyelere aktarılmaya devam etmekte.
Peki sinema biletlerimiz üzerinden ödediğimiz bu verginin ne kadarı yeni filmlerin desteklenmesine gidiyor?
2013 yılını ele aldığım bakanlığın 6 farklı kategoride verdiği toplam destek 10 milyon TL’ye yaklaşırken 2012 yılında rüsum sayesinde bakanlığa aktarılan bütçenin 32 milyon TL olduğu gözlenmekte. 2013 yılında Sinema Genel Müdürlüğü tarafından verilen desteğin 6 farklı kategoriye göre dağılımı ise aşağıdaki gibi:
2013 yılında toplam 141 projeye destek veren Sinema Genel Müdürlüğü 59 belgesel, 30 kısa film, 15 uzun metraj film, 26 Senaryo ve diyalog yazım geliştirme, 7 ilk filmini gerçekleştirecek yönetmene destek vermiştir. Sayıca destek verilen belgesel filmlerinin fazla olduğu görülse de 2013 yılında ayrılan bütçenin sadece %20.1’ini belgesel filmler almış. Ayrılan bütçenin %54.4’ü 15 uzun metraj filme verilmiş.
Aşağıdaki görselde 2017 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından desteklenen projelerin, destek aldıkları kategorilere göre dağılımı yer alıyor:
Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü 2017 yılında 71 belgesel yapım projesine destek vermiş, bunu 45 senaryo ve diyalog yazım projesi takip etmiş ve 2017 yılında en az sayıda desteği alan kategori 6 proje ile araştırma geliştirme olmuş.
Bakanlıktan bütçe alan filmlerin gişede çok fazla ilgi görmese de 2016 yılında 450 bin TL destek alan ve IŞİD tarafından infaz edilecek olan gazeteci Ceyda Balaban’ı kurtarmayı amaçlayan yedi kişilik “Fırtına Getiren” timinin öyküsünü anlatan Dağ II filmi gişede 3 buçuk milyon kişi tarafından izlenmiş. Benzer şekilde Kelebeğin Rüyası ve İftarlık Gazoz da bakanlıktan destek alarak 1 milyon izleyici barajını aşan filmler arasında.
Sinema Genel Müdürlüğü tarafından desteklenen uzun metrajların sanılanın aksine sadece ‘sanat filmi’ diye tabir edilen filmler olmadığı da görülmektedir. Popüler kültürde yer edinmeyi başarmış, Yılmaz Erdoğan’ın yönetmenliğini üstlendiği Kelebeğin Rüyası 500 bin TL, Yüksel Aksu’nun yönettiği ve Cem Yılmaz’ın rol aldığı komedi filmi İftarlık Gazoz 624 bin TL, Belçim Bilgin ve Engin Hepileri’nin rol aldığı Çalsın Sazlar 400 bin TL ve Fakat Müzeyyen Bu Derin Bir Tutku 400 bin TL bakanlıktan destek almış.
Destek alan filmler yurt dışında daha başarılı oluyor
Mehmet Can Mertoğlu’nun yönetmenliğini üstlendiği Albüm Filmi ilk gösterimini 69. Cannes Film Festivali’nde gerçekleştirmiş ve festivalden ‘Yılın En Yenilikçi Yönetmeni’ ödülü ile dönmüştür. 2014 yılında 300 bin TL’lik destek alan Albüm filmi ülkemizde ancak 8 salonda gösterime girmiş ve 10 haftada 5,357 izleyici çekmeyi başarabilmiş.
Tolga Karaçelik’in yazıp yönettiği 2015 yapımı Sarmaşık filmi bakanlıktan 250 bin TL destek almış ve 52. Antalya Film Festivali’nde en iyi film, senaryo, yönetmen ve erkek oyuncu (Nadir Sarıbacak) ödüllerini almıştı. Karaçelik Sarmaşık filminin Amerika’da yeniden çekilmek istendiğini, böyle bir teklif aldığını geçtiğimiz günlerde Twitter hesabından duyurdu.
İlginç bir sabah… Sarmaşık filmini Amerika’da yeniden çekmek istiyorlar, bu sabah böyle bir teklif aldım.
— Tolga Karacelik (@tolgakaracelik) 7 Nisan 2017
Nuri Bilge Ceylan’a 2 Milyon TL destek
Uzak, Üç Maymun, Bir Zamanlar Anadolu’da filmleriyle ülkemizi Cannes Film Festivali’nde temsil eden Nuri Bilge Ceylan, 2013 yılında 750 bin TL destek ile çektiği Kış Uykusu filmi ile festivalin büyük ödülü ‘Altın Palmiye’yi sinemamıza kazandırmıştı. Ceylan, Yılmaz Güney’in yazdığı ve Şerif Güney’in yönettiği Yol filminden sonra bu büyük ödülü ülkemize getiren ikinci yönetmen olması açısından da önem teşkil etmekte. Sinema Genel Müdürlüğü, bu yıl Nuri Bilge Ceylan’ın yönetmenliğini yapacağı ‘Ahlat Ağacı’ filmine 2 milyon TL destek vererek de bir rekora imza attı.
Merakla beklenen film: İguana Tokyo
Sivas filmi ile uluslararası ve ulusal film festivallerinde dikkatleri üzerine çeken ve büyük övgü toplayan yönetmen Kaan Müjdeci ikinci uzun metraj filmi İguana Tokyo için bakanlıktan 2015 yılında 50 bin TL araştırma geliştirme ve 2016 yılında uzun metraj kurgu kategorilerinde 1 milyon TL destek aldı. Müjdeci, gelecek vaat eden yönetmenlerin seçildiği Cannes Atölye’ye katılma hakkı kazandı. Çekimleri Berlin ve Tokyo’da gerçekleştirilecek İguana Tokyo, göçmen bir ailenin Tokyo’da kaldıkları dairede oynadıkları bilgisayar oyunu aracılığıyla aralarında şekillenen gerilimi, evdeki iguananın gözünden anlatacak. Bir bölümü anime olacak filmin 2017 yılında tamamlanması bekleniyor.
*Örge Tümer: Kadir Has Üniversitesi, Veri Gazeteciliği Yüksek Lisans Öğrencisi.
Kaynaklar :
Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü Sinema Destekleme Kurulu kararları (2012-2017)
Sinema Genel Müdürlüğü Web Sitesi (http://www.sinema.gov.tr)
BoxOffice Türkiye Web Sitesi (https://boxofficeturkiye.com)
http://www.filmloverss.com/kaan-mujdeci-nin-ikinci-uzun-metrajli-filmi-iguana-tokyo-cannes-atolye-ye-secildi/
Veri Seti :
https://docs.google.com/spreadsheets/d/1c-Lxbmw_5ctmD3gU9RwfQ07qjmhttVLUQFXqw4IwPC8/edit?usp=sharing