OpenGov Voices: Veri gazeteciliği çabalarına rağmen globalleşmede neden başarısız?

Konuk yazar: Eva Constantaras
Çeviren: Deniz Çakmak

---

Yerevan Ermenistan’daki son veri gazeteciliği atölyesinde genç bir gazeteci, ülkenin tutukluluk oranının Avrupa Birliği’ne yıllarca, beş yıldan fazla süredir tutarlı bir artışla öncülük etmesinin ardından, bu oranın bir anda hız kaybetmiş olduğunu ortaya çıkardı. Düşmüştü de hatta. Bir grup mahkum serbest mi bırakılmıştı? Ermenistan’daki suç oranında büyük bir düşüş mü vardı? Adalet sistemi kayda değer bir politika ya da uygulama değişimine mi gitmişti?

Gazeteci, olası bu kazançlar için heyecan duymak yerine, hükümetin yozlaşmışlığını ve belirli aralıklarla düşmanları ve müttefikleri tutuklayıp serbest bıraktığını herkesin bildiğini belirtti. Trendi grafiğe dökebilirdi şüphesiz, fakat buna zahmet etmeye ne gerek vardı? Kendini dünyadan gelen haberlerin kalitesini arttırmaya adamış, kar amaçsız Birleşmiş Milletler firması Internews’ce düzenlenen atölye, bu başlık üzerinde uzun süredir durmakta. Bu, yalnızca ulusal veri gazeteciliği topluluğu için değil, genel olarak açık veri topluluğu için de bir bilinmez.

Veri gazetecilerinin, kamuda açık olarak mevcut veri selini, demokratik süreçte sivil yükümlülüğü kolaylaştıran içgörüye dönüştürerek kamu-hizmeti takipçisi rolü oynamak gibi potansiyel olarak büyük bir görevi vardır. Dünya üzerinde, en olası olmayan ülkelerde, Twitter, başarılı veri gazeteciliği konferans ankektodları, propagandacı, sansasyonel Bulvar gazeteciliğini haber uygulamaları dünyasına taşıyan yazılım kampları, hackathonlar ve gruplar, araştırmalar ve sivil yükümlülüklerle dolup taşıyor.

Yine de, bu, Birleşmiş Milletlerde bile, gazetecilik devriminin tam bir karşılığı değil. Dijital ve veri araçlarının potansiyellerine rağmen, çoğu haber odası hala o noktaya tam olarak gelmiş değil. “The Goat Must Be Fed” ‘in yazarlarına göre, “En büyük keşfimiz, veri gazeteciliğinin reklam payının dışında kaldığıdır – ve kabul etmeliyiz ki, biz, bu problemin bir parçasıyız.”

Dijital araçlardaki eksikliğin sebebi

Açık devlet ve açık veri hareketini benimsemede donör heyecanıyla veri gazeteciliğine giden en hızlı, en ucuz ve en dikkat çekici yola: yazılım kampları, hackathonlar ve konferanslara çokça para akıtıldı. Fakat bu yaklaşımlar veri gazeteciliğinin önündeki bariyeri basit bir probleme indirgedi: teknoloji. Bu teknoloji kampları, kelimelere dökülmese de diğerlerinin takip edeceği varsayımıyla teknoloji çözümleri sağlamak üzere düzenlenmekte, fakat önemli temel problemi yanlış teşhis etmiş durumda. Problem, araçlar değil, en azından öncelikli olarak.

İlk sorun, medyanın rolünün kamu-hizmeti takipçisi olduğu varsayımından kaynaklanmakta. Birkaç Kenya gazetesi karıştırıldığında, direk alıntılı başlık sayısının çokluğu görülebilir. Medyanın rolü çoğu yerde doğruyu söylemek değil, fakat, doğruyu yorumlayış şekillerini benimsedikleri güçlü insanlardan alıntılar yapmak. Tırnak işaretleri kaldırılıp, yerlerine veri konulduğu an, gazeteci içerik verifikasyonu için bazı sorumluluklar üstlenir ve hükümetler ve verilerinin güvenilir olmadığı yerlerde, bu, çoğu gazetecinin ismini tehlikeye atmak istemeyeceği bir şey. Gerçekte, altında yatan nedenleri öğrenme ve bir dizi sorumluluk üstlenme, yozlaşmaya genel anlamda maruz kalmaktan çok daha riskli.

Şüphesiz en büyük potansiyelinin olduğu ülkelerde (en yozlaşmış, eşitliksiz ve yoksul) veri gazeteciliğinin önündeki en kritik bariyer hem medya hem de vatandaşlar arasında basit veri okuryazarlığı. Gelişmekteki ülkelerde kariyerinin zirvelerinde gazeteciler için, matematik ve teknik ağırlıklı veri okuma önemsiz, caydırıcı görünüp, tatmin etmeyebilir.

Üçüncü olarak, medya endüstrisi krizinin eksikliği, nekadar yakın olursa olsun, inovasyonun önüne çelişkili bir engel koymakta. Yayıncı kuruluşlar, kendi gelenekçi iş modelleri istikrarlı seyrederken, zor, pahalı, riskli çalışmalara girişme gereği görmüyor. İnsanlar hala gazete alıp, radyo dinliyor ve gece haberlerini izliyor. Bu, haber odalarını veriye yönlendirmenin kolay yolu olarak görülen fişini tak çalıştır araçlar, çoğu zaman RYS’ce desteklenmemekte. Web trafiği öyle düşük ki editörler düzenleme zahmetine girmiyor.

Veri gazeteciliği yazılım kampı esintisi

Açık veri hareketi etrafında esinti oluşturacak bir yer olma amaçlı başlayan veri gazeteciliği yazılım kampları ve hackatonlar, şuan veri gazeteciliği kapasitesindeki gerçek sürdürülebilir yatırım olarak ucuz bir yardımcı haline geldi. Gelip geçici bir Twitter trafiğine rağmen, veri gazeteciliğinin ünlü Batılı yıldızlarınca gerçekleştirilen misafir katılımlar ve davetli geliştiricilerce üretilen dikkat çekici prototipler, yazılım kampı modelinin göz alıcı cazibesi kaybolmaya başladı.

Popüler yazılım kampı modeli birkaç ölümcül dizayn hatasından etkilendi.

-Temel veri okur-yazarlığı için gerekli teorik ve teknolojik beceriler kazandırmak için pedagojik bir strateji olmaksızın büyük, 50-üzeri kişilik organizasyonlar;
-Gelecek vaat eden, analitik vasıflı, büyük olasılıkla veri gazeteciliğinde gelişecek fakat kitlesel bir yazılım kampına katılıma öncelik vermeyecek gazeteci istihdam etmede başarısızlık;

-Lokal veri ya da medya çevresi üzerine az bilgisi olan fakat tanınmış konuşmacılar kullanmak için heba edilmiş kaynaklar,
-Haber uygulamaları için prototiplerin geliştirilmesi ve geleneksel medya habercilik kalitesinin arttırılması amacından uzaklaştırılmış önceki yazılım kamplarından alınan bıçak ağzı ürün fikirlerinin yeniden kullanımına odaklanma; ve

-Editörler ve yayıncılarla, gelişmekte olan veri gazetecisince üretilen hikayeleri yayınlamak için ortaklıklar kurmada, daha kötüsü Batılı bir gazetecinin uzaktan destek ve eğitim sağlayacağı ve kişiler için etkili bir veri hikayesi üreteceği bir eğitim sonrası sisteminde eksiklik

Yazılım kampını kurtarma

Birçok medya geliştirici organizasyon, yoğunlaştırma ve veri gazeteciliği atölyelerinin istenilen etkiyi: medya araçları aracılığıyla veriye dayalı hikayelere ulaşmak, gösterdiğinden emin olmak için ihtiyaç duyulan organizasyon sonrası destek gibi değişik kompozisyonlar deniyor. Yoğunlaştırılmış eğitimin, veri gazeteciliğinin önündeki önemli engelleri ortadan kaldırma potansiyeli vardır. Bunlar:

-zayıf bağımsız gazetecilik tarihi olan ülkelerde daha dengeli, amaca yönelik ve objektif habercilik için sürekli veri okur-yazarlığı temel öğeler eğitimi;

-kamu hizmeti haberciliği yapmak isteyen gazetecileri tanıma ve destekleme ve onları, veri haberciliği üretiminin önündeki engeli azaltmak için birlikte çalışabilecekleri açık veri topluluğunun diğer üyeleriyle bir araya getirme;

-ve yayıncı ve editörleri, veri gazeteciliğinin dijital kümelenme karşısında değerli bir nitelik olabileceğine ilişkin bilfiil ikna etme.
Deneme amaçlı geliştirilen bir diğer model, katılımcıların beceri kazandırma ve üretimi birleştiren bir eğitmen grubunca yürütülen veri-kaynaklı günlük haber odasında altı haftalık yoğun bir çalışma sürecinden geçtikleri, Veri Haber Laboratuvarı’dır. Beceri kazandırma aktivite hedefleri ve yardımcı farklı eğitim stratejilerinin etkisi üzerine daha ileri araştırma yapmak, açık veri aldatması kaynaklı bir modeli gazeteciliğe özgü içerikli bir modele dönüştürmekte.

Araçlardan değişime sıçrama

Yolsuzlaşmaya karşı duyarsızlaşmış ülkelerde, veri gazeteciliğini geliştirme çabalarının ciddiye alınması gerekiyor. Miras alınan medyanın son dakika haber taşıyıcılarının devlet denetlenebilirliliği için değişim ajanlarına dönüştürülmesi önemli bir sorundur. Bu, yalnızca problemin açıklanmasını değil ayrıca çözümler araştırmayı da gerektirir. Bunu akılda tutunca, duyarsızlığın üstesinden gelmek yalnızca birkaç veri kaynaklı hikayeyi değil, zamanla tutarlı bir kontrol sağlamaya karşı planlı bir habercilik yaklaşımını da gerektirir.