Kriz Dönemi Veri Kullanımında En İyi Pratikler
Çeviren: Pınar Eldemir
Veri Analisti ve Raporlama Uzmanı
eldemirpinar@gmail.com
COVID-19 salgını ölüm oranı ve bizleri 1918 İspanyol salgını ile karşılaştırma yapmaya iten küresel etkisiyle birlikte modern dünya tarihindeki en ciddi salgınlar arasında yer almış gibi gözüküyor. Yine de umut etmek için bir sebebimiz var: veri, teknoloji ve küreselleşme bizim böylesine bir tehditle savaşma kapasitemizi temelden değiştirmiş durumda.
Kriz zamanlarında toplumların, değerlerini feda etmeden halkı korumak için nasıl hareket ettiklerine göre yargılandıklarını unutmamak iyi olur. Kurumlarımız önümüzdeki hafta ve aylarda teknoloji kullanımı konusunda düşünceli ve tetikte olmalılar. Bugün verdiğimiz örnekler belki de insanlığın yüzyıllardır süren küresel tehditlere nasıl karşılık verdiğini belirleyebilir. Tepkimizin tehdit ile orantılı olması, etkili bir teknoloji ve kapsamlı verilerle desteklenmesi, en önemlisi de önem verdiğimiz değerler tarafından yönlendirilmesi son derece önemlidir.
Palantir 15 yıldır kurumlara veriyi etkili ve sorumlu bir biçimde kullanma konusunda yardımcı oluyor. Aşağıda COVID-19 ile mücadele eden kurumların veri bilimi ve teknolojisini kendi lehlerine kullanırken bu dengeyi sürdürmek için izlemesi gereken temel prensiplerin üzerinde durmak istedik.
İlk olarak: Veri her derde deva bir ilaç değildir. Veri biliminin tek başına bunu ya da bir başka krizi tek başına çözebileceği fikrine inanmak çok çekici olsa da karmaşıklık ve küreselleşme insanların karar verme becerisini ve uzman bilgisini gerektirir. Veri basitçe akıllıca ve politik olarak da sorumlu bir biçimde karar verme ve bilgi üretimi sürecini güçlendiren bir araçtır. Diğer bütün araçlar gibi, veri ve teknolojinin de uygun kullanım biçimleri ve sınırları vardır. Veri biliminin doğru problemlere nasıl düzgünce uygulanacağını bilmek böyle bir kamusal sağlık krizi ile savaşma konusunda kapsamlı stratejileri artıracaktır. Aşağıdaki kavramlar şu an yaşadığımız salgına yönelik başarılı bir tepki vermek için veri tabanlı yaklaşımlar hakkında bilgilendirme ve yönlendirme konusunda yardımcı olmayı hedefliyor.
• Sadece keşfedilecek bilgilere değil, verilecek kararlara odaklanın. Bir kriz esnasında önemli olan tek veri, hedeflenebilir biçimde geliştirilen, uygulanması mümkün sonuçları olan ya da önemli kararlar almak için uygun zemini sağlayan veridir. Mesele aslında budur. Böylesine veri zengini bir çevrede sayısızca potansiyel analiz biçimleri vardır ve belirlenmiş bir strateji olmaması halinde zaman boşuna harcanmış olur. Bu ilginç – ama gerekli olmayan – araştırmalar bir kenara konulması gereken konulardır. İlk olarak, veri ile bilgilenilmek istenen önemli kararları belirleyip sonrasında da sadece bu kararlara ulaşma konusunda gerekli veriyi analiz etmeye odaklanın. Örneğin, bazı temel COVID-19 kararları şunları içerebilir: Hastane kapasite ve işlevimizi nasıl maksimize hale getirebiliriz? Hangi çevreleme stratejisini nerede izlemeliyiz? Temel ihtiyaçların tedarik zincirini nasıl sağlarız?
• Elinizde olan veri ile başlayın. İlk yapılan şeylerden bir tanesi potansiyel değeri olduğu gözüken tüm veriyi daha iyi kararların çok daha büyük bir veri stokundan çıkacağına olan düşünce doğrultusunda biriktirmektir. Bunun yerine işe halihazırda elinizde olan ve kullanıma hazır veriyi değerlendirmekle başlayın. Bu durum sadece kurumları zaten sahip oldukları verinin zenginliğini anlamalarını değil, bir de verinin faydasını, yapısal özelliklerini ve kalitesini de kavramalarına izin verir. Buradan hareketle şu soruları sorun: Boşluklar nerede? Veri kimin elinde? Ne çalışıyor? Ne çalışmıyor? Bilinen sınırlar neler? Ancak bu önemli boşlukları yakaladığınızda daha çok veriye ulaşmalısınız- özellikle bunu yapmanın pek çok bireysel hak ve özgürlüklere zarar verebileceği yerlerde.
• Veri yönetimine yatırım yapın: parıltılı yeni şeylere dikkat edin. Güçlü bir veri yönetimi alt yapısı verinin daha ileri biçimde uygulanması için sağlam bir temel sunar. Bu, veri kalitesini inceleme becerisi, bağlamsal ve önemli detaylarla düzenlenmesi ve güncel oluşunu sağlaması etrafında oluşur. Bilinçli ve veri odaklı alınmış kararlar veriye güvenmeyi, yanlış kullanmaktan kaçınmayı ve ilgili olduğu bireyleri korumayı içerir. Güçlü veri yönetimi eleştirel analiz oluşturmak için spekülatif ve yanlış anlaşılmış yeni teknolojileri ve uygulamaları benimsemektense daha değerli ve hayata geçirilebilir bir yatırım olduğunu ortaya koyabilir. Örneğin, ileri seviye yapay zekâ tekniklerini uygulayan sosyal medya analizleri (Doğal Dil İşleme gibi) toplumsal tepkileri ölçme konusunda iyi bir model olabilir. Ancak böyle bir analizle ne yapılacağı, neden değerli olduğu, ne kadar geçerli ya da güvenilir olabildiği, önyargı içerip içermediği hakkında spesifik bir stratejinin olmaması, bu takibi bir kriz anında önemli zorlukları aşmak için anlamlı sonuçlardansa dikkat dağıtıcı kılabilir. Teknolojideki boşluklar belirlendiği ve yeni yaklaşımlar gözden geçirildiğinde, teknolojinin amaca giden yolda bir araç olduğunu hatırlayın: Çözülmesi gereken problemle başlayın, olumsuz durumlar ya da problemlerdense etkin oluşa odaklanın ve tam da bu noktadan en basit teknik çözümlerle çalışın. En yeni ve sıklıkla da en zorlayıcı teknolojilerle krizlere karşılık vermek her zaman caziptir. Böyle bir cazibenin ve elinizdeki sorunun getirdiği taleplere odaklanın.
• Hızlı kazanmanın ötesine bakın: Bir Veri Stratejisine Sahip Olun. Geniş düşünün ve hızlı ve orantılı bir biçimde birbiriyle bağlantılı olabilen problemlere uyarlanabilen birleştirilmiş veriyi oluşturmak için önceden bir plan çizin. Küresel bir salgın ölçeğindeki bir zorluk çoklu ve bütünlüklü bir tepki gerektirir ve virüsün yayılmasını en aza indirmek hastanelerdeki hazırlık seviyesinin maksimize edilmesi ve tedarik zincirindeki bütünlüğün sağlanması birlikte takip edilmelidir. Dikkatli bir biçimde yapılandırılırsa, örneğin, ulusal tedarik zinciri analizlerindeki yatırımlar hızlıca hastanelerdeki eksikliklere yönlendirilebilir. Net biçimde formüle edilmiş ve uygun ikincil kullanımların optimize edildiği bir veri stratejisi çoklu pozitif çıktılara olanak sağlayacak ve hassas verilerin ileriye dönük kullanımı için gereken veri korumasını (rıza, azaltma, birleştirme, anonimleştirme gibi) sağlayacaktır.
• Görev ve yükümlülüklerinize yönelik kurallarınızı başından sonuna belirleyin. Zengin veri kaynakları çoğunlukla öngörülmeyen -hatta kötü niyetli- analizleri etkiler. Verinin nasıl kullanılması ve kimin hangi seviyelerde erişiminin olduğu temel ortak kuralları koyun ve bunları uygulayın. Verinin yanlış kullanımı kurumlara yönelik kamusal güvensizliğe sebep olabilir. En iyi niyetli sorun çözücüler bile bazen yarattıkları çözümlerin riskleri karşısında körleşebilir.
• Doğru karar verme ve insani sorumluluğu maksimize etmek için tedbir alın. Veri temelli önemli herhangi bir işlem yapmadan önce, teknolojik ve usule yönelik korumalar yeni sistemlerin ve karar alma süreçlerine veri girişinin geçerliliğini, analizin, modelin ve veriye uygulanan mantığın ve bunun sonucunda alınan kararların bütünlüğünün içine yerleştirilmeli. İnsanlar bireysel olarak aldıkları tüm kararların potansiyel biçimde diğer bireylerin sağlığı, güvenliği ve sivil özgürlükleri konusunda sorumlu olmalı. Bu tıpkı şimdiki salgın gibi tehlikenin yüksek olduğu ve zaman baskısının önemli bir faktör olduğu durumlarda daha önemli oluyor.
• Verinizi paylaşmadan önce onu koruma altına alın. Bir kriz esnasında, kamu kuruluşları sıklıkla ciddi bir zaman baskısı altında çok hassas verilerin önemli bir kısmını paylaşmalı. Ancak bilginin paylaşımı ve birleştirilmesi büyük ölçüde bu verilerin riskini artırır. (Örneğin kamu altyapısına yönelik gerçekleştirilen siber operasyonlar ve yanlış sağlık verilerinin patlaması gibi. Zaten böyle dolandırıcıların, diğer veri açıkları içinde de sadece bilgi arayanlara açmak üzerek kurdukları sahte ve yaygın bir biçimde kullanılan COVID-19 haritalamaları mevcut. Uygun ve orantılı veri paylaşımı başarılı ve yetkinliği konusunda belirleyici bir yerde durur. Fakat veri bir kez dağıtıldı mı, onu geri almak ve kilitlemek zordur. Mümkün olan en geniş ölçüde, teknoloji veri paylaşımının sadece en gerekli ve en önemlisi de en çok ihtiyaç duyulduğu zaman için sağlamalıdır. Veri paylaşımının fayda ve riskinin net bir değerlendirmesi ile başlayın ve sonra da misyonunuzu başarılı bir biçimde tamamlarken güvenlik, gizlilik ve veriyi daraltma ölçütlerini uygulamak için bir yumuşatma stratejisi belirleyin.
• Bir veri yönetişimi yapısı kurun. Hassas verinin güvenli ve düzgün kullanımı etrafında oluşan sorumluluk ve güven hiçbir zaman bir kriz durumundan daha gerekli değildir. Karar vericilerin ihtiyaç duyduğu hız ile hesap verebilirliğin arasındaki dengeyi sağlamak veri erişiminin yönetiminde tavsiyelerde bulunması gereken kendisini buna adamış uzmanları, uygulamanın gözden geçirilmesini ve olası yanlış kullanımları azaltmak için bazı önlemlerin önerilmesini gerektirir. Böyle bir yapı aksiyonları kısıtlamamalı ancak bunu geniş bir konu bazlı uzmanlık ve bireysel özgürlükleri korumaya yönelik bir hassasiyetle yumuşatmalıdır. Uygulayıcıları, teknik desteği ve güvenlik, sivil özgürlükler, etik ve uygunluk gibi konulardaki ilgili tüm eşitliğin sağlandığından emin olan uzmanları içermelidir.
• İnsan onuruna saygı duyun ve onlara sabırla yaklaşın. Toplumlar bir sağlık krizinden sahip olduğu değerleri bozulmadan çıkmalıdır. Bazı durumlarda, salgınlara karşı baskıcı tepkiler vermek kısa dönem için daha “etkin” olabilir. Acımasız önlemler bireysel gizlilik ve özgürlük pahasına genellikle toplumlar tarafından daha önce de uygulanmıştır. 21. yüzyılda bu durum böyle olmak zorunda değil. Sorumlu salgın tepkileri temel toplumsal değerleri, onunla çelişmeyen ve optimize edilmiş bir yaklaşımın parçası olarak koruma ile başlamalıdır. Özellikle artan dalgalanma ve siyasi kutuplaşma anlarında, bireysel hakları zedeleyen kamu sağlığı yaklaşımları sadece adaletsiz değildir aynı zamanda halihazırda topluma zararlı davranışlara dönüşme riski olan toplumsal gerginlikleri de daha da şiddetlendirme riskine sahiptir.
Sonuç olarak, hepimiz dikkatli olmak zorundayız: Tarihin gözü üzerimizde. Olağan dışı davranışlar zorlayıcı koşullar altında sıklıkla iyi veya kötü yeni normlar oluşturur. Uzun süredir devam eden standartlara izin verilen istisnalar açık bir biçimde bekleyen risk ve değiş-tokuşa referansla ilan edilmeli, ama bu aynı zamanda- en azından- yeniden incelenerek ya da gelecekte sabit bir noktada tutulmalıdır. “Zor zamanlar zor önlemleri çağırır” düşüncesini sorgulamadan kabul etmemeliyiz ama bunun yerine normale döndüğümüz zaman hayatta kalabilecek ve toplumsal değerlerimizi temelden değiştirmeyen çözümler üretin. Herhangi bir istisnai önlem gerçeklerle ve o anın koşullarıyla haklı bulunmalı ama aynı zamanda, bunları yürürlüğe sokmak, krizden sonra bunları geriye almak, ne kadar gerekli olduklarını ve bir dahaki sefere nasıl daha iyisini yapabileceğimizi sağlam bir biçimde değerlendirmeliyiz. Bu bir acil durum- belki de çağımızı tanımlayan acil durumlardan bir tanesi. Bu salgını kesin bir biçimde yenmek için kararlı bir biçimde hareket ederken bu süreç bittiğinde de kendimizi tanıyabilecek bir biçimde davranmalıyız.
Çevirinin orijinal kaynağı:
https://medium.com/palantir/best-practices-for-using-data-during-a-crisis-f2639d5eeea4