Doğruluk Payı İzlenimleri|”Sitenin Takipçileri Genelde Muhalif”

Yazan: Sadettin Demirel, Sabri Ege, Arif  Serin
Kadir Has Üniversitesi Yeni Medya / Data Journalism Dersi Öğrencileri

---

26 Kasım Perşembe günü 9 arkadaş bir Ortak Gelecek için Diyalog Derneği girişimi olan Doğruluk Payı’na konuk olduk. Doğruluk Payı  bünyesinde çalışan Batuhan Bey’le Doğruluk Payı üzerine ve bu girişimin çalışma felsefesi üzerine konuştuk, aydınlandık ve güzel vakit geçirdik.

Peki, Doğruluk Payı Nedir?

Doğruluk payı, Türkiye’deki siyasetçilerin demeçlerini gün be gün takip eden, açık kaynaklar aracılığı ile bu demeçlerin doğruluğunu analiz eden ve sonuçları kamuoyuyla paylaşan bir girişimdir.

Batuhan Bey’den öğrendiğimize göre Doğruluk Payı bünyesinde siyasetçilerin söylemlerini analiz eden 5 editör ve an be an bu demeçleri takip eden 2 kişi çalışıyor. Siyasetin nabzını belirleyen bu demeçlerin doğrulanabilir veya yanlışlanabilir olanları editörlere yönlendiriliyor, editörlerde açık kaynaklara dayanarak söylemlerin doğruluğunu denetliyor, analiz ediyor ve haberleştiriyor. Aynı projenin yurt dışında birçok örneği bulunmakla beraber, Doğruluk Payı konseptin Türkiye’de ki tek örneği. Doğruluk Payı aynı zamanda yurt dışında bulunan benzer gruplarla ortak çalışmalarda yürütüyor. Geçtiğimiz haftalarda Antalya’da düzenlenen G-20 Zirvesi için bu gruplarla ortak bir çalışma yürütmüşler. 

 

Doğruluk Payı Çalışma Şekli: Ölçümleme ve Puanlama

Analiz edilmek üzere özellikle doğrulanabilir & yanlışlanabilir ve görece olarak tartışmalı bir konu seçiliyor, özel yargılar içeren demeçlerden ise kaçınılıyor. Çünkü “ Mitinglerimiz yurt genelinde coşkulu bir şekilde geçti” gibi söylemlerdeki coşku, mutluluk, üzüntü vb kavramlar ölçümlenebilir veya doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir değildir. Ayrıca bu tip yorumlar öznel yargılar içerir ve genel geçer değildir. Söylem seçimindeki bir diğer kriter olarak kamuoyunda görece olarak tartışmalı bir konu olmasına özen gösteriliyor. Zaten siyasi söylemlerin tümünü analiz edebilmek Türkiye gibi hareketli gündeme sahip bir ülkede kolay bir iş değildir. Söylemlerin günden günde değişmesinden dolayı analiz için kamuoyunu daha çok meşgul eden tartışmalı konuların seçilmesi mantıklı.

 

Sitede 180 politikacının demeçlerinin analizi bulunuyor

 

Analiz edilecek söylemin seçilmesinden sonra Doğruluk Payı editörleri amaç ve bağlama göre siyasetçilerin demeçlerini açık kaynaklar yardımıyla kontrol ediyor, puanlıyor ve haberleştiriyor.

Ofisimizde @khasedutr öğrencilerini misafir ediyoruz. Konumuz @dogrulukpayicom içeriklerinin hazırlanması. pic.twitter.com/wZAcQsILsg

— Ortak Gelecek (@OGDDernegi) November 26, 2015

Batuhan Bey’in söylediğine göre editörler demeci sadece araştırmakla kalmıyor aynı zamanda puanlama kısmında inisiyatif kullanabiliyor. Çünkü bazen demeçlerde ve gerçekte olan rakamlar veya ifadeler birbirini tutmayabiliyor ya da siyasetçilerin % 3, %5 gibi yanılma payları olabiliyor. Bu durumda editörler gerçekte olanla, demeç arasında % 10‘luk bir yanılma payı olabileceğini ihtimal dahiline alıyor ve ona göre puanlıyor. Bununla birlikte analize uygun içerik bulmak bir hayli zor olduğu için sitedeki içeriklerin %40’ını ekonomi ile ilgili analizler oluşturuyor. Doğruluk Payı ve benzeri projeler istatistiksel verilerle beslendiği için ekonomi haberleri siteye geniş bir kaynak sağlıyor.

 

Puanlama Nasıl Yapılıyor?

İddaada kullanılan verilerin doğruluğu kamuya açık kaynaklardan kontrol ediliyor.İddiaya söz konusu açıklamada abartma, yanlış yönlendirme var mı bakılıyor. Bunların sonucunda iddianın amacı-verinin sonucu uyuşuyor mu sorusu sorulup, puanlamaya geçilir.

Tüm bu değerlendirme kriterlerinin sonucunda, puan skalasında 5 farklı yerden birine, söz konusu siyasinin iddiası kendine yer bulur.

1. İddianın doğruluk payı vardır. (Koyu yeşil)
2. Kayda değer bir doğruluk payı vardır. (Açık yeşil)
3. Kısmen doğruluk payı vardır. (SarI)
4. Büyük ölçüde doğru değildir. (Turuncu)
5. Doğruluk payı yoktur (Kırmızı)

 

Bugüne kadar (1 Aralık 2015) itibariyle 516 beyanatı değerlendiren Doğruluk Payı, siyasi partilerin, liderlerin, milletvekili/bakanların bayanat karnesini objektif bir biçimde kullanıcıya sunuyor. Partilerin ayrı ayrı karnesini de partilerin karşılaştırılmasını da gösteriyor kullanıcıya. Ayrıca sitedeki haberlerin içerisinde kullanıcıların oylayabileceği bir kısım da mevcut. “İnandım” ve “İnanmadım” şeklinde iki seçenekten birini seçmek mümkün. Lakin Batuhan Bey’den aldığımız bilgiye göre, site takipçilerinin büyük bölümü muhalif bir kesimi temsil ettiği için bu oylamanın pek objektif olmayabileceğini öğreniyoruz.

 

Batuhan Bey’le konuştuğumuzda, sitenin takipçilerinin genelde muhalif bir yapıya sahip olduğunu belirtiyor. Ancak burada önemli olan Doğruluk Payı bir sivil insiyatifin ürünü ve gözler önüne serdikleri aslında işlenmiş bilgi. Yani sadece ve sadece doğru, açık, tarafsız çalışmalar.

Fact-Checking kavramı dünyada önemli bir kavram. Türkiye’de ise bu alanda ilk ve tek Doğruluk Payı. Özellikle seçimlerde seçmene bilinçli bir tercih oluşturmasında yardım ederken aynı zamanda sivil denetim mekanizmasını da çalıştırdığı için büyük bir demokratik kazanım.

Dersimizle ilgili en önemli sonuçsa buradan çıkıyor: Bugün ‘Big Data(Büyük Veri)’ olarak adlandırılan büyük dünyada, doğru bilgiye ulaşmak, onu analiz etmek ve değer üreten bir sonuç yaratmak gazeteciliğin de bilgi toplumunun geleceğini oluşturuyor.