Bir Sivil Denetim Girişimi Olarak Doğruluk Payı
26 Mart Cumartesi günü saat 14:00 – 18:00 arası Cezayir Restorant’ta Doğruluk Payı Atölyesi düzenlendi. Katılımın yoğun olduğu atölyede Doğruluk Payı koordinatörleri Batuhan Ersun, Koray Kaplıca ve editörü Bengi Cengiz katılımcılara Doğruluk Payı oluşumunu ve çalışma şeklini anlattı. Atölyede katılımcılar siyasilerin demeçlerini doğrulamak için devlet kurumlarının sunduğu kaynaklardan veriye ulaşma ve örnek beyanatlar üzerinden analiz & puanlama pratiği yaptı.
“Kaplıca: Factchecking tam olarak 2008 ABD başkanlık seçimleriyle başladı”
Atölyenin ilk kısmında Doğruluk payı koordinatörlerin den Koray Kaplıca factchecking kavramının doğuşundan ve dünyadaki örneklerinden bahsetti. Politikacıların beyanatlarının doğruluğunun analizine “factchecking” adı verildiğini ve henüz Türkçe tam olarak karşılığı olmadığını dile getiren Kaplıca, ilk factchecking pratiklerinin 1950’ler de NY Times tarafından yapıldığın söyledi. Siyasilerin demeçlerini doğrulamanın bir gazetecilik süreci olduğuna değinen Kaplıca, factchecking kavramanın pratikte tam olarak 2008 ABD başkanlık seçimlerinde Politifact tarafından yapıldığını belirtti.
Daha önce sadece seçim dönemlerinde oluşturulan factchecking girişimlerinin devamlı hale geldiğini dile getiren Kaplıca Dünya genelinde aktif 84 factchecking projesinin olduğunu söyledi. New York Times’ın bir köşesini sadece siyasilerin demeçlerinin analizine ayırdığını belirten Kaplıca, İran’da Ruhanimetre, Nijerya’da Buharimetre ve Türkiye’de Doğruluk Payı’nın Hükümetre analizi gibi iktidarların vaatlerini inceleyen factchecking girişimlerinin bulunduğunu söyledi.
“Daha sorumlu ve Hesap Verebilir Siyaset İçin Doğruluk Payı”
Sonrasında Doğruluk Payı Koordinatörlerinde Batuhan Ersun, Doğruluk Payı’nın kuruluş amacı ve neler yaptığından bahsetti. Doğruluk Payı’nın Türkiye’deki siyasi aktörlerin daha sorumlu, seçmenlerin ise doğru bilgiye daha rahat ulaşmasına katkı sağlamayı amaçlayan, bağımsız bir Ortak Gelecek için Diyalog Derneği girişimi olduğunu dile getiren Ersun Doğruluk Payı’nın siyasetçiler üzerinde baskı unsuru olmasını amaçladıklarını söyledi.
Ayrıca Ersun konuşmasında, Doğruluk Payı’nda Haziran 2014’den bu yana 585 beyanatın analiz edildiğini, Bu beyanatların % 26’sında doğruluk payı olduğunu ve analiz edilenler arasında sadece siyasilerin değil aynı zamanda bürokratların beyanatlarının da yer aldığını belirtti.
Doğruluk Payı’nın sadece seçim sürecinde oluşturulmuş dönemsel bir girişim olmadığını vurgulayan Ersun, doğruluk payı analizlerinin farkındalık sağlaması ve kamuoyu oluşturması için medyanın öneminden bahsetti.
“Cengiz: Beyanatları doğrulamak için açık veri kaynaklarını kullanıyoruz”
Doğruluk Payı Bengi Cengiz ise beyanat seçimi ve analiz sürecinde Doğruluk Payı’nın izlediği yolu ve tecrübelerini katılımcılarla paylaştı. Cengiz, Doğruluk Payı olarak günlük analiz hazırlamaya çalıştıklarını ama ülke gündeminin dinamik yapısından dolayı bazen mümkün olmadığını dile getirdi.
İncelenecek analizlerin için haberlerin ve meclis genel kurulu tutanaklarının tarandığını belirten Cengiz, incelenecek demece güvenilir kaynaklardan ulaşılması gerektiğini vurguladı.
Her siyasi demecin Doğruluk Payı tarafından incelenmediği, incelenecek demeçlerde:
- İddianın doğrulanabilir / yanlışlanabilir nitelikte olmasına,
- İddianın görece tartışmalı ve önemli bir konuda olmasına dikkat edildiğine değindi.
İncelenecek ölçülenebilir / doğrulanabilir beyanat bulunduktan sonra ise analiz kısmına geçildiğini belirten Cengiz demecin doğrulanmasında açık veri kaynaklarının kullanıldığını söyledi.
“Demecin Doğruluğunu Veri ve Bağlam Belirliyor”
Cengiz’in anlattıklarına göre, analiz kısmı ikiye ayrılıyor. İlki beyanattaki rakamların veya yargının kamuya açık verilerle uyuşması bir diğer ise iddianın söylenme amacı ve bağlamın uygunluğu.
Demeçler 10 puan üzerinden hesaplanırken sonuca verilerin uyuşması %60 bağlamın uygunluğu ise % 40 etki ediyor. Tüm bu değerlendirme kriterlerinin sonucunda, söz konusu siyasi demeç puan skalasında:
- İddianın doğruluk payı vardır. (Koyu Yeşil)
- Kayda değer bir doğruluk payı vardır. (Açık Yeşil)
- Kısmen doğruluk payı vardır.(Sarı)
- Büyük ölçüde doğru değildir. (Turuncu)
- Doğruluk payı yoktur (Kırmızı)
olarak değerlendiriliyor.
“Veri kaynakları incelendi ve factchecking pratiği yapıldı”
Atölyenin ikinci kısmında ise katılımcılar Koray Kaplıca koordinatörlüğünde yerli veri kaynaklarına ulaşma pratiği yaptı. Özellikle TÜİK ve TÜİK’e bağlı Merkezi Dağıtım Sistemi verileri incelendi. Atölye sonunda ise katılımcılar gruplara ayrılarak atölye için oluşturulan örnek demeçler üzerinden factchecking analizi yaptı.
Atölyeden Fotoğraflar
Detaylı Bilgiler İçin:
Fotoğraflar: Denizcan Sarı